แมน-แมน คล้ายสุวรรณ คือเจ้าของรางวัลดีเด่น สาขาวรรณกรรม โครงการรางวัลยุวศิลปินไทยปี 2557, 2558 และ 2560 ในตอนนั้น เขาส่งผลงานเข้าประกวดเพื่อนำทุนทรัพย์มาส่งเสียตัวเองเรียน ส่วนปัจจุบัน เขามีสถานะเป็น ‘ครู’ ผู้มีเป้าหมายในการทำให้ความฝันของนักเรียนและผู้ที่หลงใหลในการเขียนได้โชนแสงแห่งศักยภาพด้านนี้ออกมา โดยไม่ลืมเปลี่ยนแปลงตัวเองให้เข้ากับยุคสมัย เพื่อไปสู่เป้าหมายที่ใหญ่กว่า คือเขียนให้คนอ่านเพื่อเปลี่ยนแปลงสังคม
“คนทำงานศิลปะต้องมองว่า ทำอย่างไรเราถึงจะไม่ล้าสมัย หรือมองว่าทำอย่างไรให้คนเข้าถึง เพราะบางครั้ง เราจะมีความอหังการของศิลปินมากเกินไป คนจำนวนหนึ่งจะสามารถเข้าถึงงานได้อย่างคมคาย ส่วนคนอีกจำนวนมากไม่สามารถเข้าถึงงานได้ เราจะมีวิธีการอย่างไรที่จะสร้างสรรค์งานให้อยู่กับภาวะร่วมสมัยและเข้าถึงหัวใจของทุกคน”
แมนบอกว่า เขาเติบโตขึ้นมากหลังการประกวด Young Thai Artist Award จากความคิดความอ่านที่เพิ่งพ้นวัยมัธยมศึกษา ตอนนั้น เขายังมองโลกในอุดมคติ แต่หลังได้รับคำแนะนำจากคณะกรรมการ เขามีประเด็นที่คมคายขึ้น เข้มข้นขึ้น จนเห็นว่า แม้จะเป็นเรื่องเดิมก็ยังเขียนได้ เพียงเพียงเปลี่ยนมุมมองก็เปลี่ยนภาวะสะเทือนอารมณ์ในการอ่านได้ ซึ่งถือเป็นส่วนสำคัญในการทำงานของสิ่งที่เรียกว่า ‘วรรณศิลป์’
“ชีวิตของผมไม่ได้สมบูรณ์นัก มันมีส่วนที่สึกหรอ ความสึกหรอของชีวิตทำให้เราต้องเสาะหาส่วนเติมเต็มมากกว่าคนอื่น ๆ ที่เขามีผู้ใหญ่ มีผู้ปกครองมาช่วยเติมเต็ม การที่เราต้องไขว่คว้าหาโอกาสด้วยตัวเองเป็นเหมือนการสร้างแรงบันดาลใจในการเขียน เราเลยอยากส่งต่อแรงบันดาลใจจากตัวเราไปสู่คนอื่นที่อาจขาดส่วนนี้เหมือนกัน”
แมน-แมน คล้ายสุวรรณ เจ้าของรางวัลดีเด่น สาขาวรรณกรรม โครงการรางวัลยุวศิลปินไทย 2557, 2558 และ 2560 พูดถึง ‘กำสรวลชีวิต’ ผลงานชิ้นแรกที่เขาส่งประกวดเมื่อปี 2557 ในตอนนั้น แมนยังเป็นเพียง ‘นักศึกษา’ มหาวิทยาลัยชั้นปีที่ 1 ซึ่งมีเป้าหมายในการเขียนแตกต่างจากตอนนี้ ที่เขามีสถานะเป็น ‘ครู’ ของนักเรียนและนักศึกษา ‘ครู’ ในโรงเรียนสาธิตและคณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา
“สมัยมัธยม เราคลุกคลีอยู่ในห้องศิลปะ ฝึกงานศิลป์มาตลอด และงานเขียนก็คือวรรณศิลป์ เราพยายามฝึกฝนตัวเองอย่างหนัก ครูเลยพาไปประกวดแข่งขัน แพ้บ้าง ชนะบ้าง แต่ก็นำมาซึ่งเงินรางวัล ซึ่งตอนนั้นเรายังต้องอาศัยทุนทรัพย์ในการส่งเสียตัวเองเรียน มันเลยเป็นอีกช่องทางที่เราสามารถดูแลตัวเองได้
“พอเข้ามหาวิทยาลัย เราเขียนด้วยความรู้สึกมีไฟที่จะถ่ายทอดเรื่องราวออกมา จนกระทั่งมาเป็นครูในปัจจุบัน ตอนนี้เป้าหมายของเราคือ เขียนเพื่อเป็นตัวอย่างให้คนอื่นโดยเฉพาะนักเรียนนักศึกษา มากกว่าจะเขียนเพื่อความรู้สึกของตัวเอง” แมนเล่าถึงจุดหมายปลายทางที่เปลี่ยนไปตามกาลเวลาและบทบาทที่เป็น
เขาเล่าว่า ความคิดอยากเป็นครูเกิดจากความผูกพันที่มีต่อครูที่เป็น ‘ผู้ให้’ แก่เขามาก่อน เหมือนเป็น DNA ที่เขาได้รับมาจากครู และเมื่อลองสอนพิเศษดูแล้ว เขาก็มั่นใจว่า ตัวเองสามารถถ่ายทอดความรู้ให้คนอื่นต่อได้ และคงเป็นตัวตนของตัวเอง “เราอยากหาวิธีว่า ทำอย่างไรให้เด็กได้รับทั้งความรู้และเปิดประสบการณ์มากกว่าการเรียนจากในหนังสือ เช่น พาเด็กไปประกวดในเวทีต่าง ๆ หรือหากิจกรรมให้เด็กที่มีความสามารถในการอ่านและการเขียน ลองฝึกให้เขาเป็นนักวิชาการ ฝึกให้คิด เขียนงานวิจารณ์และงานวิชาการได้ เป็นมิติที่ขยายศักยภาพของเด็กมัธยม เราต้องให้คำปรึกษาเด็กเยอะ ๆ ทำหน้าที่เหมือนโค้ช และต้องให้เวลาเขาได้โชนแสงออกมา”
สำหรับงานเขียนส่วนตัว เมื่อมาเป็นครู แมนรู้สึกว่าตัวเองมีเป้าหมายชีวิตที่ชัดเจนมากยิ่งขึ้น เขายกตัวอย่างกลอนของ รศ.นภาลัย สุวรรณธาดา ที่ลงท้ายว่า ‘ถ้าคนไทยหันมาฆ่ากันเอง จะร้องเพลงชาติไทยให้ใครฟัง’ ว่าไปแล้ว นี่คือวรรคทองที่สามารถโน้มน้าวคนในสังคม และฝังรากลึกอยู่ในความทรงจำมาอย่างยาวนาน
แมนจึงเชื่อว่า บทกวีมีพลังมากกว่าแค่เปลี่ยนแปลงตัวกวีเอง แต่ยังสามารถเปลี่ยนแปลงสังคมได้ เขาจึงตั้งปณิธานว่า เขาอยากมีบทกวีสักบทที่เปลี่ยนแปลงความคิดของคน อ่านแล้วชีวิตเปลี่ยนไปในทางที่ดีขึ้น สร้างแรงบันดาลใจจากการอ่านบทกวีนั้น และตอบแทนบุญคุณของภาษาที่พาเขามาถึงจุดนี้
“เราห่วงใยภาษาไทย เราประกวดได้เงินรางวัล ได้เป็นวิทยากร ได้ดีมาจากการใช้ภาษา เราไม่สามารถตอบแทนบุญคุณภาษาได้ เพราะภาษาไม่ใช่คน แต่เราตอบแทนได้ด้วยการใช้ภาษาที่ดี สืบสานและสร้างสรรค์ รางวัลที่เราได้คือค่าจ้างที่เราต้องสืบสานต่อไป”
อย่างไรก็ตาม การทำงานเป็นครูที่สอนทั้งระดับมัธยมศึกษาและมหาวิทยาลัยก็เป็นหนึ่งในความท้าทาย เขามองว่า งานสอนเป็นภาระหน้าที่ที่เขาต้องรับผิดชอบไม่ต่างจากการเขียนงานสักชิ้นขึ้นมา
“แต่ในภาวะกดดันที่ต้องทำหลายสิ่ง มันก็เป็นผลดีเหมือนกัน เพราะเรารู้สึกอึดอัดเมื่ออยู่กับโลกของความเป็นจริง เพราะฉะนั้นเราอาจหลบตัวเองออกมาสู่โลกส่วนตัว นั่นคือโลกวรรณกรรม มันทำให้ตัวงานขับออกมาจากอารมณ์และความคิดของเราจริง ๆ เหมือนวินเซนต์ แวนโก๊ะที่สร้างงานศิลป์จากภาวะกดดัน เราถึงได้เห็นว่างานของเขามีอารมณ์และความรู้สึกที่กระทบใจผู้เสพงาน” แมนเล่าด้วยน้ำเสียงที่บ่งบอกว่า เขามองสิ่งนี้ในแง่ดี
“และเพื่อทำให้งานเขียนเสร็จสมบูรณ์ องค์ประกอบ 4 อย่างจะต้องนำมารวมกันอย่างลงตัว หนึ่งคือ ‘เรื่องถึง’ มีความร่วมสมัย จับใจ บางทีอาจเขียนเรื่องเล็ก ๆ แต่สะท้อนเรื่องใหญ่ ๆ ก็ได้ ใช้เป็นลักษณะภาพแทน สองคือ ‘อารมณ์ถึง’ เราไม่ใช่เเค่รับรู้กับเรื่องที่จะเขียนแต่ต้องลึกลงไปถึงขั้นรู้สึก ถ้าเราไม่อินกับเรื่องก็หมดหวังที่จะให้คนอ่านอินกับเรื่องที่เราเขียน สามคือ ‘คำถึง’ ใช้ถ้อยคำให้เหมาะสมกับเรื่อง ยิ่งใช้คำง่าย ๆ ยิ่งสัมผัสใจง่าย และสี่คือ ‘คนอ่านถึง’ ถ้ามีประสบการณ์ร่วมกันด้วย ความหมายที่ซ่อนและซ้อนไว้ผู้อ่านจะเข้าใจได้
แมนบอกว่า ทั้ง 4 องค์ประกอบ เป็นเคล็ดลับที่ได้เรียนรู้มาจากอาจารย์เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ ที่จะช่วยให้ผู้เขียนยืนยันงานตัวเองได้ว่า ‘ทำถึง’ นั่นแปลว่าบทกวีนั้นเสร็จสมบูรณ์แล้ว แต่เขาเองก็ต้องพยายามไม่ให้ 4 องค์ประกอบข้างต้นกลายเป็นสิ่งล้าสมัย แต่ต้องให้เกิดความสร้างสรรค์ จรรโลงสังคม และเพื่อให้คนรุ่นใหม่สามารถซึมซับความงดงามเหล่านี้ได้
“ส่วนตัวเราจะเขียนงานตามขนบดั้งเดิม แต่ในเวลาเดียวกัน เราก็เขียนงานที่มันมีเนื้อหาสมัยใหม่ ทำให้ความเป็นขนบเดิมกับความเป็นสมัยใหม่กลมกลืนเข้าด้วยกัน เมื่อเราเอางานของเราไปให้คนอื่นอ่าน แล้วเขารู้สึกประทับใจ เขาเกิดอารมณ์ความรู้สึก เขาเปลี่ยนมุมมองความคิด มันทำให้เรารู้สึกว่า เขาได้รับการเปลี่ยนแปลงจากบทกวีชิ้นนี้
“คนทำงานศิลปะเองก็ต้องมองว่า ทำอย่างไรเราถึงจะไม่ล้าสมัย หรือมองว่าทำอย่างไรให้คนเข้าถึง เพราะบางครั้งเราจะมีความอหังการของศิลปินมากเกินไป คนจำนวนหนึ่งจะสามารถเข้าถึงงานได้อย่างคมคาย ส่วนคนอีกจำนวนมากไม่สามารถเข้าถึงงานได้ เราจะมีวิธีการอย่างไรที่จะสร้างสรรค์งานให้อยู่กับภาวะร่วมสมัยและเข้าถึงหัวใจของทุกคน”
แมนเล่าด้วยความเชื่อว่า ศิลปะสามารถเปลี่ยนแปลงผู้คนและสังคมได้ แต่ตัวผู้สร้างก็ต้องเปลี่ยนแปลงและปรับตัวไปตามยุคสมัยด้วยเช่นกัน
ก่อนบทสนทนาจะจบลง แมนมองย้อนกลับไปยังการปรกวด Young Thai Artist Award ครั้งแรกที่เข้าร่วม
“ตอนนั้นความคิดความอ่านของเราพึ่งพ้นวัยมัธยมมา เรายังมองโลกในอุดมคติอยู่ รวมถึงยังขาดความเป็นเอกภาพของเนื้องาน พอเราได้รับคำแนะนำจากคณะกรรมการ มันทำให้งานของเรามีความคมชัดถึงประเด็นที่เราจะนำเสนอ ทำให้งานของเรามีความเข้มข้นในแต่ละด้าน ทำให้เห็นว่า เราสามารถเขียนเรื่องเดิมได้ แค่เปลี่ยนมุมมองก็เกิดภาวะสะเทือนอารมณ์ในการอ่าน เพราะฉะนั้นก็พูดได้ว่า Young Thai Artist Award เป็นเวทีที่ทำให้เรามีตัวตนในพื้นที่ของวรรณกรรมเด่นชัดขึ้น”
FILM
เอกพงษ์ สราญเศรษฐ์
LITERATURE
จิดานันท์ เหลืองเพียรสมุทร
PHOTOGRAPHY
อำพรรณี สะเตาะ
MUSIC COMPOSITION
ปิยวัฒน์ หลุยลาภประเสริฐ
PHOTOGRAPHY
นรภัทร ศักดิ์อาธรทรัพย์
LITERATURE
แมน คล้ายสุวรรณ
TWO DIMENSIONAL ART
ลำพู กันเสนาะ
THREE DIMENSIONAL ART
มงคล ฤาชัยราม
PHOTOGRAPHY
หฤษฎ์ ศรีขาว
THREE DIMENSIONAL ART
ภาราดา วิรัสวีร์
LITERATURE
ชาตรี อรุณพัด
MUSIC COMPOSITION
อาศิษฐ์ เกตุจันทรา
PHOTOGRAPHY
ณัฐพล สวัสดี
THREE DIMENSIONAL ART
นิรัชพร น่วมเจิม
TWO DIMENSIONAL ART
ธีรวุฒิ คำอ่อน
TWO DIMENSIONAL ART
พชร ปิยะทรงสุทธิ์
MUSIC COMPOSITION
ฟรานซีส นันตะสุคนธ์
FILM
ภูวดล เนาว์โสภา
THREE DIMENSIONAL ART
อิ่มหทัย สุวัฒนศิลป์
FILM
อนุชา บุญยวรรธนะ
